روش شمارش بیشترین تعداد احتمالی: این روش یکی از بهترین روش هاست و یکی از روش های کاربردی در صنایع غذایی حساس مثل لبنیات (شیر) می باشد و معمولا برای شمارش میکروارگانیزم هایی که تعدادشان کم تر از 10cfu باشد، استفاده می شود و این روش بر اساس میکروارگانیزم هایی که به صورت یکنواخت پراکنش دارند می باشد. (پراکنش برای اندازه گیری مهم است) در این روش تعداد مراحل نمونه گیری تکرار می شود. مثال:
سه مرحله نمونه گیری با رقت های مختلف: 104 و 105 و 106 که با استفاده از لگاریتم عدد نهایی حاصل می شود. و خطا نیز از طریق انحراف معیار محاسبه می شود.
در صورت کم بودن تعداد میروارگانیزم ها از دو روش برای شمارش استفاده می شود:
1- روش مستقیم 2- روش غیر مستقیم
روش مستقیم: استفاده از میکروسکوپ
روش غیر مستقیم: استفاده از عوامل ایجاد شده
1- کدورت: رشد میکروارگانیزم ها همراه با کدر شدن ماده ی غذایی است.
2- تولید گاز: از حباب های گازی تشکیل شده استفاده می شود.
3- تولید اسید و باز (تغییر PH): همراه با تغییر رنگ باکتری است.
4- ترکیبات احیایی: ترکیبات رنگی (متیلن بلو، روزازورین، فنیل ترازولیوم کلراید) که به دلیل تمایل زیاد باکتری ها به جذب الکترون که تغییر رنگ را شامل می شود.
انواع باکتری از لحاظ نیاز به اکسیژن:
1- هوازی اجباری: بر روی سطح ماده موجود در ظرف
2- بی هوازی اجباری: در انتهای ماده موجود در ظرف
3- بی هوازی اختیاری: در تمام نقاط ماده موجود در ظرف
4- میکرو آئروفیل: در زیر سطح ماده موجود در ظرف
انواع باکتری از لحاظ دمایی:
|
نوع باکتری |
دمای رشد (درجه سانتی گراد) |
اکتیمم (دمای بهینه رشد) (درجه سانتی گراد) |
|
سرما دوست |
20-0 |
12-7 |
|
سرما گرا |
30-0 |
17-10 |
|
مزوفیل |
45-20 |
37-25 |
|
ترموفیل |
75-45 |
50 |
|
هایپر ترموفیل |
بیش از 100 |
- |
ترمودیوریک: این دسته از باکتری ها در دمای بالا فقط زنده می مانند و قادر به رشد و تکثیر نیستند.
هالوفیل (نمک دوست): در مقدار بالای نمک، رشد و تکثیر و زندگی می کنند.
هالو دیوریک: در مقدار بالای نمک فقط زنده می مانند و قادر به رشد نیستند.
اسموفیل (قند دوست): در مقدار بالای قند، رشد و تکثیر و زندگی می کنند.
اسمو دیوریک: در مقدار بالای قند فقط زنده می مانند و قادر به رشد نیستند.
مراحل رشد باکتری:
a: مرحله فاز تاخیری (lag phase): در این مرحله هیچ گونه رشدی وجود ندارد، از چند ساعت تا چندین ساعت به طول می انجامد، از دلایل طولانی شدن این فاز، تعداد کم باکتری ها و عدم سازگاری با محیط کشت و استفاده از محیط های کشت قدیمی و نامساعد بودن شرایط می باشد و هر چه شرایط مساعدتر باشد، زمان این فاز کاهش می یابد. در این مرحله یک سری واکنش های بیو شیمیایی اتفاق می افتد که نتیجه ی آن، افزایش سازگاری با محیط کشت می باشد و هم چنین اگر هر چه میکروارگانیزم ها در مرحله ی b به محیط کشت جدید، منتقل شوند، فاقد فاز تاخیری خواهند بود.
b: مرحله فاز رشد انفجاری (accelerating phase): این مرحله به دنبال فاز تاخیری است. در این مرحله باکتری خود را به شرایط جدید سازش (سازگاری:adaptation) و شروع به رشد سریع در محیط کشت می کند.
c: فاز رشد لگاریتمی (log phase): یکی از مهم ترین مراحل رشد می باشد، در این مرحله تعداد باکتری ها در واحد زمان دو برابر می شود و به سرعت جمعیت باکتری ها افزایش می یابد و بیشترین میزان تولید متابولیت ها (آنزیم ها، آنتی بیوتیک ها) در این مرحله می باشد و همواره صنایع تولیدی فراورده های باکتریایی به دنبال این فاز می باشند.
d: مرحله ی سکون (stationary phase): بعد از نامساعد شدن شرایط، کم شدن مواد مغذی، به هم خوردن تعادل PH، ترشح متابولیت های سمی، فاز رشد لگاریتمی به مرحله ی سکون می رسد که در این مرحله تعداد باکتری های مرده و متولد شده، برابر است. هرچه مقدار پروتیین در باکتری ها، سریع تر کاهش یابد، باکتری زود تر به مرحله ی سکون می رسد و باکتری هایی که دارای رشد سریعتری هستند، نسبت به آنزیم ها و مواد شیمیایی حساس ترند (باکتری ها در مرحله فاز رشد نمایی نسبت به فاز تاخیری حساسیت بیشتری دارند).
e: مرحله ی مرگ (death phase): در این مرحله آهنگ رشد کم شده و هیچ وقت به صفر نمی رسد (مثل باکتری vibrio که در این مرحله یک سال و باکتری سودزموناس که 14 سال زنده می مانند). در این مرحله باکتری های مولد اسپور قادر به تولید اسپور هستند و باکتری هایی که قادر به تولید اسپور نیستند به صورت کامل از بین نمی روند.
