دانشجویان مواد دانشگاه تجن

گرچه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید، هیچ راهی نیست که آن را نیست پایان، غم مخور

دانشجویان مواد دانشگاه تجن

گرچه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید، هیچ راهی نیست که آن را نیست پایان، غم مخور

التهاب معده ای روده ای استافیلوکوکی

التهاب معده ای روده ای استافیلوکوکی

کاری از آرمین امیرسلیمانی و حامد قبادی نژاد

مقدمه:

مسمومیت غذایی استافیلوکوکی اولین بار توسط دنیس در سال 1894 مورد مطالعه قرار گرفت و پس از آن باربر در سال 1914 با مصرف شیر آلوده شده به یک کشت استافیلوکوکوس اورئوس علایم و نشانه های بیماری را در خود ایجاد نمود. بالاخره در سال 1930 داک و همکاران به طور قطعی ثابت نمودند که برخی از سویه های استافیلوکوکوس اورئوس قادر به ایجاد مسمومیت غذایی در انسان می باشند. این افراد نشان دادند که با مصرف پالیده ی کشت استافیلوکوکوس اورئوس، علایم مسمومیت ظاهر می شوند. در حالی که برخی از پژوهشگران بیماری های غذایی را که به این گروه نسبت داده می شود بیشتر به عنوان Food intoxication نام می برد تا Food poisoning، اما بیماری خواه مسمومیت و خواه عفونت باشد از اصطلاح التهاب معده ای روده ای استفاده می شود.

التهاب معده ای روده ای استافیلوکوکی در نتیجه ی مصرف ماده ی غذایی که حاوی یک یا چند نوع انتروتوکسین (سمی که روی سیستم گوارشی اثر می گذارد) می باشد ایجاد می گردد. این انتروترکسین ها تنها توسط برخی از گونه ها و سویه های استافیوکوکوس اورئوس مولد کوآگولاز و نوکلئاز مقاوم به حرارت (TNase) صورت می گیرد، این توکسین به این علت که در غشای گوارشی ایجاد تورم یا التهاب روده ای معده ای می کند، انترتوکسین نامیده می شود، اما مشخص شده است که بسیاری از گونه های استافیلوکوکوس که کوآگولاز و TNase تولید نمی کنند نیز قادر به تولید انتروتوکسین می باشند.

خانواده استافیلوکوکاسه

جنس استافیلوکوکوس:

این جنس متعلق به رشته ی باسلیلاس و خانواده ی استافیلوکوکاسه می باشد. این جنس شامل گونه های متعددی نیست. سلول ها کروی شکل به قطر 0/5 – 1/5 میکرومتر به صورت تک، دوتایی، چهار تایی و یا این که به فرم نامنظم که بیشتر شبیه خوشه انگور می باشند، دیده می شوند. این باکتری ها گرم مثبت، غیر متحرک، غیر اسپورزا، هوازی تا بی هوازی اختیاری، کاتالاز مثبت، معمولا اکسیداز منفی بوده و برای رشد و تکثیر احتیاج به مواد آلی ازت دارند. شیمیوارگانوتروف بوده و دارای هر دو نوع متابولیسم تنفسی و تخمیری می باشند. پرگنه های آن ها معمولا مات و کدر بوده و یا ممکن است سفید یا کرمی و گاهی اوقات زرد تا نارنجی باشند. استافیلوکوکوس معمولا در حضور 10 درصد نمک طعام قادر به رشد می باشند. دمای بهینه ی آن 30-37 درجه سنتی گراد می باشد. مهم ترین گونه این جنس استافیلوکوکوس اورئوس می باشد که ایجاد یک رنگدانه زرد طلایی رنگی می نماید و موجب انعقاد پلاسمای خون می گردد. در حالی که استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس یک گونه قابل ذکر دیگر که تولید رنگدانه نمی کند و ضمنا کوآگولاز منفی نیز می باشد.

هر دو گونه استافیلوکوک ها معمولا در حفرات بینی انسان و بعضی از حیوانات و هم چنین بر روی پوست و مخاط ها و قسمت های دیگر بدن یافت می شوند. استافیلوکوکوس اورئوس عامل ایجاد جوش و کورک و یک مسمومیت غذایی مهم در بدن انسان می باشد. به طور کلی می توان باکتری هایی که بتاهمولیتیک و کوآگولاز مثبت هستند و ژلاتین را هیدرولیز می کنند و غالبا از لاکتوز و مالتوز تولید اسید می نمایند و به عنوان بیماریزا تلقی نمود. حضور تعداد زیادی استافیلوکوک در مواد غذایی غیر مطلوب می باشد.

در میان گونه های کوآگولاز مثبت، استافیلوکوکوس اینترمدیوس به عنوان یک سویه مولد انتروتوکسین به خوبی شناخته شده است. این گونه ها در حفرات بینی و بر روی پوست حیوانات گوشتخوار و اسب ها مشاهده می شوند.

بعضی از کوکوس های توکسین زا نسبت به نمک بسیار مقاوم اند و نیتریت ها را نیز نسبتا به خوبی تحمل می کنند، بنابراین در صورت مناسب بودن سایر شرایط محیطی در محلول های عمل آوری، در گوشت های عمل آوری شده رشد می کنند. این ارگانیزم ها نسبت به قندهای محلول نیز نسبتا مقاوم اند. استافیلوکوکوس ها، پروتئولیتیک هستند ولی معمولا در اکثر مواد غذایی ظاهر نامطلوب به وجود نمی آورند. استافیلوکوکوس اورئوس نظر سرولوژیکی شش نوع انتروتوکسین (A،B،C1،C2،D،E) تولید می کند که میزان سمی بودن آن ها با یکدیگر متفاوت است و اکثر مسمومیت های غذایی ناشی از نوع A هستند.

محل زندگی و انتشار استافیلوکوکسی ها:

گونه های استافیلوکوکوس سازگار با میزبان بوده و حدود نیمی از گونه های شناخته شده منحصرا انسانی هستند یا متعلق به انسان و سایر حیوانات می باشند. مشخص شده است که بیشترین تعداد این ارگانیزم ها نزدیک سطوح باز بدن نظیر سوراخ های بینی و مجاری تناسلی مشاهده می شوند. در نقاط مرطوب تعداد آن ها به 103-106 عدد در هر سانتی متر مربع و در نقاط خشک به 10-103 عدد می رسد. دو منشا بسیار مهم انتقال این میکروب ها به مواد غذایی عبارتند از: آب بینی و اشخاصی که دست ها و بازوانشان دارای جراحات، کورک و دمل های بزرگ باشد و در ضمن با مواد غذایی هم سرو کار دارند.

اکثر حیوانات اهلی ناقل استافیلوکوکوس اورئوس می باشند. ورم پستان استافیلوکوکی در بین حیوانات شیرده مرضی ناشناخته نیست و در صورت مصرف شیر گاو های آلوده و یا استفاده از این شیر در پنیر سازی، امکان ابتلا به مسمومیت غذایی استافیلوکوکوی بسیار زیاد می باشد.

انتشار استافیلوکوکسی ها در مواد غذایی:

به طور معمول در فراورده های غذایی که منشاء حیوانی داشته یا به طور مستقیم با اعضای انسانی سروکار دارند، احتمال وجود استافیلوکوکسی ها حداقل به تعداد کم انتظار می رود، مگر این که از فرایند های حرارتی جهت نابودی آن ها استفاده شود. بسیاری از پژوهشگران این باکتری ها را در تعداد زیادی از مواد غذایی تجاری مشاهده نموده اند.

اکولوژی رشد استافیلوکوکوس اورئوس:

به طور معمول استافیلوکوکسی ها، به خوبی با فلور میکروبی طبیعی اکثر مواد غذایی قادر به رقابت نیستند و این امر به ویژه در مورد آن دسته از مواد غذایی که حاوی تعداد زیادی یاکتری های اسید لاکتیک می باشند و شرایط موجود در آن ها به باکتری های مذکور اجازه رشد می دهد،مشاهده می گردد. تعداد زیادی از پژوهشگران با بررسی مواد غذایی تازه و منجمد نشان داده اند که استافیلوکوکوس اورئوس قادر به رقابت با فلور میکروبی آن ها نمی باشند. در حرارت هایی که برای رشد استافیلوکوکسی ها مناسب می باشد، میکروارگانیزم های ساپروفیت که در فلور طبیعی ماده غذایی وجود دارند به طریق آنتاگونیسم، رقابت برای مواد غذایی و تغییر محیط (به طوری که شرایط برای استافیلوکوکوس اورئوس نامساعد شود)، از رشد و تکثیر استافیلوکوکسی ها ممانعت به عمل می آورند.

باکتری هایی که به عنوان آنتاگونیست در رشد استافیلوکوکوس اورئوس شناخته شده اند، عبارتند از:

اسنیتوباکتر، ایرومناس، باسیلوس، سودومناس، استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس، خانواده انتروباکتریاسه، خانواده لاکتوباسیلاسه،  انتروکوکسی ها و ...

استافیلوکوکوس نوع A به بسیاری از تنش های محیطی مقاوم می باشد، اما رشد برخی از باکتری های اسید لاکتیک باعث کاهش مقاومت آن می شود و نظریه دیگری وجود دارد که کاهش توکسین ممکن است در نتیجه ی آنزیم های خاص یا سایر متابولیت های باکتری های اسید لاکتیک باشد.

انتروتوکسین های استافیلوکوکی:

پروتئین های ساده ای با وزن مولکولی 26000 تا 30000 دالتون هستند. زنجیره های پل پپتیدی منفرد توسط یک پلی دی سولفید به یک دیگر متصل شده و حلقه ی سیستین ویژه ای به وجود می آورند. به علت تشابه بسیاری از اسید های آمینه موجود در این حلقه در انواع انترتوکسین ها، تصور می شود که این حلقه قسمت سمی مولکول باشد. از بین انتروتوکسین های مختلف، نوع A و D اغلب عامل مسمومیت های غذایی هستند. برای تولید مقدار قابل توجهی انترتوکسین، استافیلوکوکوس ها باید به مقدار زیادی رشد کنند و معمولا تعداد آنها در هر گرم یا میلی لیتر از ماده ی غذایی باید حداقل به چند میلیون برسد. بنابراین بهترین شرایط رشد استافیلوکوکوس، برای تولید توکسین نیز مناسب است. بهترین دما برای تولید آن 40 درجه سانتی گراد است. در بهترین شرایط پس از چهار تا شش ساعت انترتوکسین مشاهده می شود. هر چه درجه حرارت به هنگام رشد کمتر باشد، زمان لازم برای تولید انترتوکسین ها طولانی تر خواهد بود. در صورت کمبود یا نبود میکروارگانیزم های رقیب، احتمال تولید انترتوکسین توسط استافیلوکوکوس ها بیشتر است.

مسلما نوع ماده ی غذایی بر میزان انتروتوکسین تولید شده موثر است، به عنوان مثال در ماهی قزل آلا به مقدار کمی . در فراورده های گوشتی و محصولات نانوایی پرشده با فرنی به مقدار بیشتری تولید می شود. تصور می رود استافیلوکوکوس ها در حضور مقادیر قابل توجهی نشاسته و پروتئین، توکسین بیشتری تولید می کنند.

پایداری در برابر حرارت از جمله ویژگی های مهم انتروتوکسین هاست. در مورد پایداری حرارتی انتروتوکسین ها با توجه به عوامل زیر مشکل تر می شود:

·     متغیر بودن تعداد اولیه ی هر یک از این انترتوکسین ها در مواد غذایی

·     محیطی که در آن حرارت نبیند

·     دمای حرارت دادن

بر اساس بعضی از مشاهدات، دماهای پایین نسبت به دماهای بالا اثر بیشتری در غیرفعال کردن انتروتوکسین دارند.به طور کلی فرایند های حرارتی پاستوریزاسیون و حرارت UHT برای غیر فعال کردن انتروتوکسین ها کافی نیستند. تعداد اولیه و محیطی که در آن قرار دارند در غیرفعال شدن حرارتی موثرند. انتروتوکسین نوع B بیشترین مقاومت حرارتی را دارد. پختن معمولی مواد غذایی توکسین تولید شده قبل از انجام فرایند حرارتی را از بین نخواهد برد. چنین مواد غذایی ممکن است مسمومیت ایجاد کنند، اگر چه هیچ استافیلوکوکوس زنده ای در آن مشاهده نشود.

عارضه التهاب معده ای روده ای استافیلوکوکی:

شیوع مسمومیت غذایی با توجه به نوع ماده غذایی ناقل، کوتاه بودن دوره ی کمون و احتمالا اثبات حضور استافیلوکوکوس ها در مواد غذایی، بیشتر به استافیلوکوکوس ها نسبت داده می شود. البته تشخیص واقعی مسمومیت به جدا سازی استافیلوکوکوس ها و اثبات تولید انتروتوکسین توسط آن ها یا جداسازی و تشخیص انتروتوکسین بستگی دارد.

علایم:

علایم این مسمومیت به طور معمول پس از 4 ساعت از مصرف ماده ی غذایی آلوده ظاهر می شوند، هر چند که زمان پیدایش علایم مسمومیت بین 1-6 ساعت گزارش شده است. علایم بیماری عبارتند از: تهوع، استفراغ، گرفتگی عضلات و درد های شکمی (که به طور معمول شدید می باشد)، اسهال، عرق کردن، سر درد، سستی و گاهی اوقات کاهش دمای بدن، ضعیف بودن ضربان نبض و ضعیف بودن تنفس. در موارد شدید مسمومیت، در مدفوع و استفراغ، خون و مخاط مشاهده می شود. این علایم غالبا بین 24-48 ساعت، به طول   می انجامند و ضریب مرگ خیلی کم و یا صفر است.

درمان:

معالجه ی معمولی برای بازیافت سلامتی عبارتند از استراحت و حفظ تعادل مایعات بدن. با برطرف شدن نشانه های بیماری، شخص مبتلا هیچ گونه مصونیت قابل توجیهی در برابر ابتلای مجدد به بیماری ندارد هر چند که حیوانات پس از مصرف دز های خوراکی تکراری به انترتوکسین مقاوم می شوند. از آن جا که پیدایش علایم بیماری مربوط به مصرف انترتوکسینی است که قبلا در ماده غذایی تشکیل شده است، بنابراین قابل تصور است که کشت میکروبی مدفوع منفی باشد، هر چند که این حالت نادر است. مسمومیت غذایی استافیلوکوکی با شناسایی استافیلوکوکسی های مولد انترتوکسین در غذای استفراغ شده و نیز کشت های میکروبی مدفوع فرد مبتلا به اثبات می رسد. مبادرت به استخراج انتروتوکسین از مواد غذایی مشکوک امری ضروری است، به ویژه هنگامی که تعداد سلول های زنده شناسایی شده کم باشد.

مواد غذایی ناقل:

از بین مواد غذایی از بین مواد غذایی مختلفی که در مسمومیت غذایی استافیلوکوکی دخالت دارند، محصولات نانوایی پر شده با فرنی و خامه، گوشت ران و طیور شیوع های بیشتری را سبب شده اند. حدود 75 درصد از کل مسمومیت های غذایی استافیلوکوکی به علت سرد نکردن کافی مواد غذایی است. انواع گوشت و فراورده های گوشتی، ماهیان و فراورده ای آن ها، شیر و فرآورده ای آن، سس های خامه ای، سالادها، پودینگ ها، فرنی ها، پای ها و سس های سلاد نیز در ایجاد این مسمومیت غذایی دخالت دارند.

 

شرایط لازم برای شیوع:

·     ماده غذایی باید حاوی استافیلوکوکوس های تولید کننده ی توکسین باشد.

·     ماده غذایی باید محیط مناسبی برای رشد استافیلوکوکوس تولید کننده ی توکسین باشد.

·     درجه حرارت باید برای رشد کوکوس ها مناسب بوده و زمان کافی برای تولید انترتوکسین فراهم شود.

·     ماده غذایی حامل انترتوکسین باید مصرف شود.

جلوگیری از شیوع:

·     جلوگیری از آلوده شدن ماده غذایی به استافیلوکوکوس ها

·     جلوگیری از رشد استافیلوکوکوس ها.

·     از بین بردن استافیلوکوکوس ها در ماده غذایی

با استفاده از روش های کلی بهداشت، استفاده از ترکیبات غذایی فاقد کوکوس ها (مثلا استفاده از شیر پاستوریزه به جای شیر خام) و دور نگهداشتن کارگران مبتلا به سرماخوردگی، دمل، کورک و ... از مواد غذایی، می توان آلودگی مواد غذایی را کاهش داد. با سرد کردن کافی مواد غذایی و گاهی اوقات کاهش PH مواد غذایی از رشد کوکوس ها جلوگیری می شود. افزون مواد باکتریوستاتیک مثل سرین یا آنتی بیوتیک نیز برای جلوگیری از مسمومیت پیشنهاد شده است. بعضی از مواد غذایی را قبل از قرار گرفتن در دمای محیط پاستوریزه می کنند تا استافیلوکوکوس ها نابود شوند.

وانکومایسین درمان موثر در عفونت استافیلوکوکی مقاوم به پنی سیلین:

در موارد محدودی از جمله پیشگیری و درمان آندوکاردیت و سایرعفونتهای جدی ناشی از کوکسی های گرم مثبت ( مانند استافیلوکوک مقاوم به پنی سیلین ها ) مصرف می شود . وانکومایسین علیه باکتریهای گرم مثبت هوازی وبی هوازی موثر است . این آنتی بیوتیک با اثر بر روی ساخت دیواره سلول بر روی اغلب باکتریها اثر باکتریسید دارد .

منابع:

اطلس میکوبیولوژی مواد غذایی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد

میکروبیولوژی غذایی مدرن (جی-2000)، جلد دوم، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد

میکروبیولوژی مواد غذایی فریزیر، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد

www.sahand2724.parsiblog.com

نظرات 1 + ارسال نظر
آرزو 1391/01/09 ساعت 14:59

عالی بود.مرسی

قابلی نداشت.

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد